Actieve provisietransparantie verplicht per 1 juli 2024

Blog

Achtergrond

Sinds 2012 schrijft het Besluit Gedragstoezicht financiële ondernemingen Wft (BGfo) voor dat een bemiddelaar of adviseur bij schadeverzekeringen de consument informeert over (de hoogte van) de afsluitprovisie of doorlopende provisie die zij van een aanbieder ontvangt, wanneer de consument daarom verzoekt (zie artikel 86d BGfo (oud)). Dit staat bekend als passieve provisietransparantie.

Het Wijzigingsbesluit financiële markten 2023 introduceert een zogeheten actieve provisietransparantieplicht per 1 juli 2024. Dit houdt in dat bemiddelaars en adviseurs de consument actief moeten informeren over het bestaan, de aard en het bedrag van de provisie (zie het gewijzigde artikel 86d in combinatie met artikel 86i BGfo). Actieve provisietransparantie beoogt consumenten in alle gevallen inzicht te geven in de hoogte van de provisie (ook als hierom niet wordt verzocht) zodat consumenten weten welke dienstverlening tegenover de provisie staat.

Het Wijzigingsbesluit financiële markten 2023 is aangenomen op 23 november 2023 (en te raadplegen via deze Link). Het Wijzigingsbesluit introduceert ook enkele andere relevante wijzigingen voor adviseurs en bemiddelaars, zoals kwaliteitseisen voor volledig geautomatiseerd advies die worden geïntroduceerd in artikel 32da BGfo. In deze blog zullen wij daar verder niet op ingaan.

Reikwijdte

De actieve provisietransparantie geldt voor schadeverzekeringen niet zijnde een betalingsbeschermer of een individuele arbeidsongeschiktheidsverzekering. Daarnaast is de actieve provisietransparantie specifiek gericht op de particuliere markt. Voor de zakelijke markt blijft de passieve provisietransparantie gelden waarbij cliënten (enkel) op verzoek informatie kunnen inwinnen over de (hoogte van de) ontvangen provisie.

Verplichtingen

Onder het nieuwe regime moeten bemiddelaars en adviseurs het provisiebedrag kenbaar maken in euro’s in plaats van percentages omdat percentages doorgaans geen of (te) weinig inzicht geven.

Daarnaast moeten consumenten tijdig worden geïnformeerd, door een adviseur uiterlijk tegelijk met het advies, en door een bemiddelaar voorafgaand aan de totstandkoming van de overeenkomst. In de praktijk kan het exacte provisiebedrag vaak pas na de dienstverlening worden berekend omdat dan alle nodige gegevens bekend zijn. De wetgever heeft hier rekening mee gehouden door te bepalen een bemiddelaar of adviseur in dat geval een indicatie moeten geven van het daadwerkelijke provisiebedrag (in euro’s). Daarbij geldt het concept ‘fijnmazig gemiddelde’ dat uitgaat van een zo nauwkeurig mogelijke indicatie van het provisiebedrag. Om een nauwkeurige indicatie te kunnen maken, moeten bemiddelaars en adviseurs een gemiddelde provisie voor vergelijkbare producten met vergelijkbare risicodekking gebruiken. Het gewijzigde artikel 86d BGfo geeft de minister van Financiën de mogelijkheid om nadere regels te stellen in dit verband.

Het Wijzigingsbesluit financiële markten 2023 introduceert ook extra transparantievoorschriften voor schadeverzekeraars (zie met name (nieuw) artikel 61 BGfo). Zo moeten schadeverzekeraars kenbaar maken welke diensten zij verlenen. Indien een cliënt een schadeverzekering rechtstreeks afsluit bij een verzekeraar (dus zonder tussenkomst van een bemiddelaar of adviseur) dan zal de cliënt doorgaans geen provisie betalen. De schadeverzekeraar moet dan duidelijk maken dat er (ook) geen extra diensten zullen worden verleend. Daarnaast moeten schadeverzekeraars kenbaar maken wat zij aan derden, anders dan bemiddelaars of adviseurs, betalen voor het aanbrengen van nieuwe cliënten, zoals lead generators. Hierbij kan worden gedacht aan prijsvergelijkingssites die niet tevens een bemiddelaar of adviseur zijn, die een vergoeding van een verzekeraar ontvangen voor elke cliënt die via de website van de prijsvergelijker op de website van de verzekeraar komt en vervolgens daar een verzekering afsluit. De informatieverplichtingen gelden ook voor buitenlandse aanbieders van schadeverzekeringen die in Nederland actief zijn.

Enkele aandachtpunten voor toepassing in de praktijk

Een voor de praktijk relevant vraag is de praktische invulling van de informatieplicht van bemiddelaars die provisie ontvangen, indien zij niet betrokken zijn bij het afsluiten van de verzekeringsovereenkomst voor de consument. In dat geval zal de bemiddelaar geen afsluitprovisie ontvangen, maar bijvoorbeeld wel doorlopende provisie voor de werkzaamheden tijdens de looptijd van de verzekeringsovereenkomst. Het inzicht in de (hoogte van de) provisie moet ook in geval van doorlopende provisies uiterlijk voorafgaand aan de totstandkoming van de overeenkomst worden gegeven, zoals expliciet uit artikel 86i BGfo volgt.

Daarnaast gaan de Nota van toelichting of andere parlementaire stukken niet specifiek in op de vraag of en hoe actieve provisietransparantie van toepassing is op collectieve verzekeringen. In de literatuur is besproken dat actieve provisietransparantie niet in alle gevallen dat een aspirant-verzekeringnemer via een verzekeringstussenpersoon een verzekering sluit van toepassing (kan) zijn. Dat is het geval als er sprake is van een groepsverzekering, waarbij de verzekeringnemer een verzekering sluit ten behoeve van bepaalde derden (zie VAST 2024 / P-014 en VAST 2024 / B-015). Op basis van de recente interpretatie van de AFM is sprake van vergunningplichtig bemiddelen, als gevolg waarvan de actieve transparantieplicht van toepassing is, indien is voldaan aan twee relevante criteria. Deze criteria zijn dat sprake moet zijn van (i) vrijwillige toetreding tot de groepsverzekering, en dus geen automatische verzekering, en (ii) de verzekeringnemer ontvangt een vergoeding voor het bemiddelen (zie ook VAST 2024 / P-014). De vergoeding houdt in dat sprake is van een bepaald financieel voordeel. Het doorberekenen van enkel de premie en (administratie)kosten wordt door de AFM niet als een dergelijke vergoeding gezien.

Overgangsperiode en evaluatie

Het Wijzigingsbesluit financiële markten 2023 bepaalt dat de actieve provisietransparantieplicht geldt voor schadeverzekeringsovereenkomsten die op of na 1 juli 2024 worden gesloten. Op bestaande overeenkomsten blijft de passieve transparantieverplichting, zoals die geldt tot 30 juni 2024, van toepassing. De actieve provisietransparantie regels zullen binnen drie jaar na inwerkingtreding van dit besluit worden geëvalueerd door de minister van Financiën.