Proportionele verdeling bij meer schadeoorzaken

Blog

Hoe was de casus die tot het Bosporus-arrest leidde? Laten we nog even kort de herinnering opfrissen. Een auto wordt gestolen en enkele maanden later staat deze uitgebrand nabij Parijs. Voor de diefstal bestaat geen dekking vanwege het ontbreken van het voor de verzekeringsdekking vereiste alarmsysteem. Voor de brand bestaat in beginsel wel dekking. Het is echter niet uitzonderlijk dat een auto wordt gestolen en dat deze vervolgens na kortere of langere tijd wordt gebruikt voor criminele activiteiten waarna de daders de sporen ervan door brandstichting aan de auto willen uitwissen. Daarom is het volgens het hof te rechtvaardigen om de schade meer toe te rekenen aan de diefstal dan aan de brand. In hoger beroep wordt de verdeling daarom als volgt: 70 procent van de schade wordt toegerekend aan de diefstal en 30 procent aan de brand.

De Hoge Raad overweegt vervolgens in zijn arrest dat, kort gezegd, bij het bepalen van de causaliteitsmaatstaf die moet worden gehanteerd, het aankomt op wat partijen hierover zijn overeengekomen. De dominant cause-leer geeft niet automatisch de doorslag om het causaal verband vast te stellen. Overeind blijft echter de mogelijkheid van proportionele verdeling als bij meervoudige causaliteit is aan te wijzen voor welk percentage de verschillende oorzaken hebben bijgedragen aan de schade. (Conclusie van A-G Valk 23 oktober 2020, ECLI:NL:PHR:2020:986, Parket bij de Hoge Raad, 19/04757), bij het Bosporus-arrest van de Hoge Raad, HR 4 juni 2021, gevolgd, ECLI:NL:HR:2021:815, Hoge Raad, 19/04757).

Het is nog niet windstil

Onlangs wees het gerechtshof Amsterdam een arrest naar aanleiding van het instorten van een loods op 5 juli 2015 (gerechtshof Amsterdam 9 april 2024, ECLI:NL:GHAMS:2024:882, gerechtshof Amsterdam, 200.293.307/01). Kort gezegd komt het op het volgende neer. De eigenaar van een loods heeft een gebouwenverzekering waarbij de verzekerde gevaren, waaronder storm, staan opgesomd. De huurder heeft een bedrijfsschadeverzekering, waarbij eveneens de verzekerde gevaren, waaronder storm, staan opgesomd. Na instorting van de loods, wijst verzekeraar dekking af omdat volgens hem de schade is veroorzaakt door een niet verzekerd gevaar, wateraccumulatie. In het deskundigenrapport is de vraag of het dak ook zou zijn ingestort als er van storm geen sprake zou zijn geweest, ontkennend beantwoord. Daarom staat vast dat de schade is veroorzaakt door storm, een verzekerd gevaar onder beide (‘named perils-‘) polissen.

Volgens het hof is het voldoende dat de schade is veroorzaakt door het verzekerde gevaar, storm. In het expertiserapport worden ook andere oorzaken aangewezen voor de schade. Volgens het hof doet dat niet ter zake. Het lijkt erop dat mede door het partijdebat is ingegeven dat voor dekking hier volstaat dat de schade veroorzaakt is door het verzekerde gevaar storm. Klinkt redelijk.

Het hof overweegt in r.o. 3.26: ‘In de voorwaarden valt redelijkerwijs niet te lezen dat als er niet-verzekerde medeoorzaken zijn voor de schade slechts recht bestaat op vergoeding van een proportioneel deel daarvan. Beide polissen bieden geen aanknopingspunten voor de door de rechtbank toegepaste proportionele benadering….’

In de geciteerde overweging baseert het hof zich op de interpretatie van de voorwaarden. In de ogen van het hof laten die geen ruimte voor een proportionele benadering. Dit punt werkt het hof verder niet uit.

Waait de wind uit een andere hoek of is het een storm in een glas water?

De Hoge Raad heeft de weg naar proportionele verdeling vrijgemaakt in het Bosporus-arrest. Als bij meervoudige causaliteit kan worden vastgesteld voor welk percentage welke oorzaak aan de schade heeft bijgedragen, is een proportionele verdeling mogelijk (ik ging hierop eerder uitgebreid in op dit platform, zie: VAST 2021 / W-005). In de in mijn artikel besproken causaliteitsarresten van 2021 komt wel naar voren dat bij de polis aanknoping gezocht moet worden voor het bepalen van de causaliteitsleer (ECLI:NL:HR:2021:815, Hoge Raad, 19/04757, ECLI:NL:HR:2021:538, Hoge Raad, 19/05704 en ECLI:NL:HR:2021:1523, Hoge Raad, 20/01511). Niet blijkt hieruit dat voor het proportioneel verdelen ook de polis geraadpleegd moet worden om vast te stellen of daarin aanknoping gevonden kan worden voor een proportionele verdeling. Vooralsnog geldt voor een proportionele verdeling het criterium dat moet kunnen worden vastgesteld voor welk percentage elke rechtens relevante oorzaak heeft bijgedragen aan het ontstaan van de schade.

Het is gissen of het hof hier het voorbeeld van Engeland volgt. In 2011 sloeg the Supreme Court immers de weg in naar de gedekte oorzaak als er bij meervoudige causaliteit een onder de MIA 1906 gedekte oorzaak kan worden beschouwd als ‘fortuitous external accident’ (Cendor Mopu v Syarikat Takaful Malaysia). Men komt dan niet meer toe aan de mogelijkheid meer oorzaken aan te wijzen. Het ‘fortuitous event’ wordt in dat geval beschouwd als de (enige) ‘dominant cause’ van de schade en de schade is voor 100 procent gedekt. Ook als het hof hierbij heeft willen aansluiten, maakt het niet duidelijk waarom voor een proportionele verdeling aanknoping gevonden moet worden bij de polis. Het had op de weg van het hof gelegen om uit te leggen waarop het dit vereiste baseert in afwijking van de gangbare route.

Alle winden hebben hun weerwinden

Laten we proportionele verdeling voorlopig benaderen vanuit het perspectief van de Hoge Raad. Vooralsnog blijft de weg naar de proportionele verdeling open voor die gevallen waarbij meer rechtens relevante oorzaken zijn aan te wijzen en kan worden vastgesteld voor welk percentage iedere oorzaak heeft bijgedragen aan de schade. Dit biedt perspectief voor zowel verzekeraar als verzekerde, het is immers een kwade wind die niemand voordeel brengt.