Massaclaims onder de AVG: een vervolg

Blog

De stand van zaken van AVG-massaclaims in Nederland

In Nederland zijn al meer dan tien AVG-massaclaims ingesteld onder de Wet afwikkeling massaschade in collectieve actie (WAMCA) of in voorbereiding om te worden ingesteld. Voor een van die procedures is het doek in eerste aanleg reeds gevallen.

Oracle en Salesforce

In de collectieve actie tegen Oracle en Salesforce had de claimstichting ongeveer 75.000 likes verkregen en beweerde op grond daarvan een zekere achterban te vertegenwoordigen. De rechter oordeelde echter dat niet was aangetoond of die achterban ook daadwerkelijk gedupeerd was. Ook was contact leggen met de achterban lastig, omdat je met likes geen lijst met gedupeerden en contactgegevens hebt. De rechtbank heeft geoordeeld dat niet was voldaan aan de representativiteitseis. Naar mijn mening overigens geheel terecht. De claimstichting denkt daar anders over en is in hoger beroep gegaan. Overigens is het opvallend te noemen dat een stichting die de privacy van haar achterban probeert te beschermen, de achterban tracht te werven via systemen van een van de meest notoire inbreukmakers op het gebied van privacy. Hoe het ook zij, het hof zal hier nog een oordeel over moeten vellen.

TikTok

Daarnaast zijn drie verschillende collectieve acties gestart tegen TikTok. Daar betoogde TikTok dat de Nederlandse rechter niet bevoegd was omdat TikTok in Ierland en dus niet in Nederland is gevestigd. De Nederlandse rechter heeft inmiddels besloten dat hij wel bevoegd is. Hij heeft voor de vorderingen ingesteld onder de AVG rechtsmacht op basis van artikel 79 en 80 AVG. Waar de verwijzing naar artikel 79 AVG mij terecht lijkt, plaats ik wel mijn vraagtekens bij de verwijzing naar artikel 80 AVG en dan met name waar het gaat om de vordering tot schadevergoeding op basis van artikel 82 AVG. Artikel 80 AVG stelt namelijk dat een collectieve vertegenwoordiger een opt-in van de betrokkene nodig heeft om op grond van artikel 82 AVG schadevergoeding te kunnen vorderen. De WAMCA hanteert echter een opt-out mechanisme, waardoor een collectieve actie tot schadevergoeding op grond van artikel 82 AVG niet onder de collectieve vertegenwoordiging van artikel 80 AVG zou kunnen vallen.

Voor zover het gaat om de standpunten van partijen dat tevens een onrechtmatige daad is gepleegd, stelt de rechter aan de hand van de Brussel I bis Verordening dat Nederland kan worden aangemerkt als de plaats waar de schade is ingetreden (het zogenaamde Erfolgsort). Ook op dat vlak acht de rechter zich dus bevoegd.

Inhoudelijk zijn de zaken nog niet behandeld. De eerstvolgende stap zal zijn het aanwijzen van de exclusieve belangenbehartiger. Deze exclusieve belangenbehartiger zal de belangen vertegenwoordigen van alle deelnemers aan de claimacties. De vraag is welke partij het gaat worden en voor welke omvang. Belangrijk detail daarin is dat twee van de claims zijn gestoeld op onrechtmatige verwerkingen van minderjarigen, terwijl een van de claims ook ziet op volwassenen. Ik verwacht dat de rechter deze twee groepen gaat omschrijven als ‘nauw omschreven groep’ met één exclusieve belangenbehartiger tot gevolg, maar het is ook niet ondenkbaar dat de rechter ze toch splitst.

Facebook

De collectieve actie tegen Facebook van Data Privacy Stichting in samenwerking met de Consumentenbond lijkt op dit moment het meest vergevorderd te zijn. Volgens de website van de consumentenbond heeft de inhoudelijke behandeling plaatsgevonden en zij verwachten rond februari volgend jaar een uitspraak. De uitkomst van deze zaak kan grote gevolgen hebben voor de andere claims.

GGD

Een jaar geleden schreef ik dat een claimstichting had aangekondigd actie te zullen ondernemen wegens het grote datalek dat heeft plaatsgevonden bij de GGD. Nu een jaar later staat deze procedure nog steeds niet in het centrale register voor massaclaims. Op de website van de claimstichting staat dat de dagvaarding bijna klaar zou zijn. Dus ook hier zal een vervolg komen.

Overige acties (Facebook, Zoom, Palantir en Twitter)

Tot slot benoem ik nog kort dat er ook acties voorbereid lijken te worden tegen Facebook (een andere actie dan hiervoor omschreven), Zoom, Palantir en Twitter. Deze procedures bevinden zich nog in de onderzoekende of voorbereidende fase, maar het laat wel zien dat de trend van massaclaims onder de AVG zich voorzet.

Conclusie A-G bij het HvJ EU

Vorig jaar heeft het HvJ EU prejudiciële vragen ontvangen van de Oostenrijkse rechter over dit onderwerp. De Oostenrijkse rechter heeft gevraagd of een schending van de AVG op zichzelf voldoende is om schadevergoeding toe te wijzen, of dat daarvoor daadwerkelijk schade dient te zijn geleden. Het HvJ EU heeft hierop nog geen antwoord gegeven, maar de A-G bij het HvJ EU heeft daarover wel in zijn conclusie geschreven.

De A-G stelt kort samengevat dat niet iedere schending van de AVG recht geeft op schadevergoeding. Een loutere ergernis is geen immateriële schade die onder de AVG voor vergoeding in aanmerking komt. Het is vervolgens aan de nationale rechter om te beoordelen wanneer het subjectieve gevoel van onbehagen zodanig is dat sprake is van immateriële schade. Dit lijkt grotendeels overeen te stemmen met de heersende leer in Nederland. Van een aantasting in de persoon is in beginsel geen sprake op basis van enkel een normschending. Maar de aard en ernst van de normschending kan met zich brengen dat een aantasting van de persoon wordt aangenomen en dat dus wel recht bestaat op vergoeding van immateriële schade (zoals uitvoeriger beschreven in mijn eerdere bijdrage).

Conclusie

Collectieve acties onder de AVG lijken dit jaar niet aan populariteit te hebben ingeboet, maar het verloop ervan is erg traag. Voor nu is het afwachten tot de rechtbank uitspraak doet over de eerste collectieve actie onder de AVG en tot het HvJ EU uitsluitsel geeft over de interpretatie van het schadebegrip onder de AVG. Mijn verwachting is overigens dat het HvJ EU de lijn van de A-G zal volgen. Het HvJ EU heeft immers al eerder geoordeeld dat een enkele normschending in beginsel onvoldoende is voor het toekennen van schadevergoeding en dat immateriële schade reëel en zeker geleden moet zijn. Die uitspraak zag echter niet op de AVG, waar het HvJ EU als uitgangspunt neemt dat de beschermingsgedachte van de betrokkene zeer belangrijk is. Een andere uitspraak is dus ook niet uitgesloten. Hoe dan ook, er staat genoeg op de agenda en ik zal die ontwikkelingen in mijn volgende blog weer bespreken.